رفتم روی تپه مصلا، تماشای شهر، حقیقتا دورنما و چشم‌اندازی بهتر از این‌جا نمی‌شود.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، ناصرالدین‌شاه قاجار در خاطرات روز سه‌شنبه ۱۵ رجب ۱۲۸۷ (۱۹ مهر ۱۲۴۹) نوشت: ناهار خورده شد. بعد از ناهار همه شاهزاده‌ها، وزیر خارجه، علمای همدان، خوانین ملایر تویسرکان [تویسرکان] با نایب‌الحکومه‌هاشان، خوانین و اعیان همدان و غیره و غیره، تیمورپاشا، بهلول‌پاشای ماکویی و غیره به حضور آمدند، خیلی گفت‌وگو شد.
علمای همدان را که معرفی می‌کردند، آخوند ریش‌بلندی را گفتند قاضی است. گفتم: «قاضی همدان است؟» همه علما و غیره خندیدند، خودش هم خندید. حکایت قاضی همدان، در «گلستان سعدی» نوشته شده است. به اویس (حاکم همدان) لقب احتشام‌الدوله التفات شد. بعد حضرات رفتند.
بعضی فرمایشات شد در باب کم کردن مردم، اسباب و آدم خود را، و گندم برای شهر همدان و تعیین منازل. در معاودت همه رفتند که در این فقرات گفت‌وگو کنند. عصری سوار شده رفتم روی تپه مصلا، تماشای شهر، حقیقتا دورنما و چشم‌اندازی بهتر از این‌جا نمی‌شود. خیلی با دوربین اطراف را تماش کردم. خانه عکاس‌باشی و عرفانچی هم در زیر مصلا بود. عکاس آمد بالا، شیشه‌های عکس شهر را که از همین‌جا انداخته بود آورد دیدم. مجدالدوله، علی‌رضاخان و سایر پیشخدمت‌ها بودند. چای خوردیم. شهر خیلی بزرگ و پرجمعیت است.
بعد سوار شده برگشتیم غروبی به منزل. احوال ناخوش‌ها هنوز خوب نشده است، انءشاءالله خوب می‌شوند. شب بعد از شام خوبیدم. شیرازی…
منبع: روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه قاجار از ربیع‌الاول ۱۲۸۷ تا شوال ۱۲۸۸ ق به انضمام سفرنامه کربلا و نجف، به کوشش مجید عبدامین، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، چاپ اول، زمستان ۱۳۹۸، ص ۹۱.
۲۵۹
