سینمای کمدی ایران در تنگنای خلاقیت و مخاطب/ تهیه‌کنندگان با تکرار فرمول‌های قدیمی، کمدی ایران را به انباری تبدیل کرده‌اند
مهدی علی‌میرزایی، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس سینمای ایران، در گفت‌وگو با خبرآنلاین به بررسی وضعیت کنونی سینمای کمدی، سلیقه مخاطبان و چالش‌های پیش روی این ژانر پرداخت. او با تأکید بر جایگاه ویژه کمدی در گیشه و تأثیر تغییرات اجتماعی بر ذائقه مخاطب، چرخه طبیعی تحول این ژانر را توضیح داد و نقش خلاقیت و شناخت دقیق جامعه را در موفقیت آثار کمدی برجسته کرد.
مهرداد بخشی: کارگردان «مرجان» در این مصاحبه از پروژه جدید خود با عنوان «چهل مرغ بلورین» خبر داد؛ فیلمی طنزآمیز که فقدان پیام‌های اخلاقی ساده در سینمای امروز ایران را هدف گرفته و در مرحله جذب سرمایه‌گذار و اسپانسر است. علی‌میرزایی با اشاره به همکاری احتمالی با سام درخشانی و پژمان جمشیدی، تأکید کرد که قصد دارد تجربه موفق آثار گذشته را در قالبی تازه و جذاب برای مخاطب عام بازآفرینی کند. او با نگاهی خوش‌بینانه، آینده سینمای کمدی را به خلاقیت سازندگان، شناخت جامعه و خواست مخاطب می‌داند و بر این باور است که این ژانر هنوز ظرفیت جذب مخاطب را دارد.
علی‌میرزایی همچنین به چالش‌های ورود نسل جدید فیلم‌سازان به سینمای کمدی اشاره کرد و راه‌حل‌هایی از جمله ریسک‌پذیری بیشتر تهیه‌کنندگان و بهره‌گیری از تحقیقات جامعه‌شناسی و روان‌شناسی برای خلق آثار نو ارائه داد.
او فیلم‌نامه‌هایی چون«تخته‌گاز»، «در مدت معلوم»، «پارادایس» و «کاتیوشا» را نوشته است. او در سال 1397، اولین فیلم بلند سینمایی‌اش به نام «پالتو شتری» را در مقام کارگردان ساخت. در ادامه گفت‌وگو خبرآنلاین را با او می‌خوانید.
اقبال کمدی در گیشه
مهدی علی‌میرزایی معتقد است که سینمای کمدی به دلیل استقبال مخاطبان، همچنان جایگاه ویژه‌ای در گیشه دارد. او می‌گوید: «تا زمانی که مخاطب از فیلم‌های کمدی استقبال می‌کند، این ژانر جایگاه خود را روی پرده حفظ خواهد کرد. مردم به کمدی‌هایی که لایه‌های فکری ساده‌تری دارند یا از ادا و اطوارهای ایدئولوژیک پرهیز می‌کنند، علاقه بیشتری نشان می‌دهند.»
به گفته این کارگردان، تهیه‌کنندگان که عموماً محافظه‌کارند و به دنبال کاهش ریسک مالی هستند، با مشاهده موفقیت فیلم‌هایی مانند «آینه بغل» یا «هتل»، بدون تحلیل عمیق به تکرار همان الگوها روی می‌آورند. او توضیح می‌دهد: «تهیه‌کنندگان به یکدیگر نگاه می‌کنند و اگر فیلمی در گیشه موفق شود، سعی می‌کنند همان موقعیت را بازتولید کنند، بدون اینکه لزوماً به کیفیت یا نوآوری توجهی داشته باشند.»
چرخه طبیعی تغییر در سینمای کمدی
علی‌میرزایی بر این باور است که نمی‌توان از بیرون به سینمای کمدی تحمیل کرد که چه مسیری را طی کند. او می‌افزاید: «این تماشاگران هستند که به‌تدریج از برخی مدل‌های کمدی دلزده می‌شوند. وقتی اقبال عمومی به بازیگر یا سبک خاصی کاهش می‌یابد، این موضوع به‌صورت طبیعی در دفاتر تهیه‌کنندگی مطرح می‌شود و بازار خودبه‌خود مسیرش را اصلاح می‌کند.»
وی در پاسخ به این پرسش که آیا فیلم‌هایی مانند «ناجورها» یا «جزایر قناری» را می‌توان مصداق کمدی‌های نازل دانست، می‌گوید: «من با این دیدگاه موافق نیستم. این فیلم‌ها مخاطب خودشان را دارند و نمی‌توان به صرف شکننده بودن اقتصادشان، آن‌ها را به‌سادگی مورد انتقاد قرار داد. اما می‌توان توصیه کرد که ریسک‌پذیری بیشتری در خلق موقعیت‌های جدید و بالا بردن کیفیت آثار صورت گیرد.»
تأثیر تغییرات اجتماعی بر کمدی
این کارگردان با اشاره به سرعت بالای تغییرات اجتماعی در ایران، معتقد است که کمدی‌های موفق گذشته، مانند آثار محمدرضا هنرمند، پاسخگوی نیازهای همان دوران بودند. او توضیح می‌دهد: «در آن زمان، فیلم‌ها با نیازها و هنجارهای اجتماعی مخاطب هم‌خوانی داشتند و حس طنز را در تماشاگر برمی‌انگیختند. اما امروز، نسل جدید سینمارو به موضوعات متفاوتی می‌خندد. سرعت تغییرات اجتماعی، سیاسی و اخلاقی به حدی است که در یک دهه، چندین دوره متمایز را تجربه می‌کنیم.»
علی‌میرزایی تأکید می‌کند که خلق کمدی موفق به خلاقیت و شناخت دقیق نیازهای مخاطب بستگی دارد: «نمی‌توان از بیرون معیارهای هنری را به فیلم‌ها تحمیل کرد. ذوق شخصی، خلاقیت فیلم‌نامه‌نویس، کارگردان و بازیگر در کنار شناخت دقیق جامعه، عواملی هستند که یک کمدی را به اثری ماندگار تبدیل می‌کنند.»
چالش ورود نسل جدید به سینمای کمدی
درباره موانع ورود نسل جدید به سینمای کمدی، علی‌میرزایی معتقد است که انحصار در این حوزه تا حدی وجود دارد، اما راه‌حل در آموزش و ریسک‌پذیری تهیه‌کنندگان نهفته است. او می‌گوید: «همه‌چیز به تهیه‌کننده و سرمایه‌ای که در اختیار پروژه قرار می‌گیرد، بستگی دارد. اگر تهیه‌کنندگان با آگاهی از شرایط اجتماعی و تحقیقات روان‌شناختی و جامعه‌شناختی به سراغ ایده‌های نو بروند، می‌توانند فضا را برای نسل جدید باز کنند.»
وی با تأکید بر اهمیت استفاده از دانش روز در فیلم‌سازی، می‌افزاید: «تحقیقات جامعه‌شناسی و روان‌شناسی درباره ناهنجاری‌های اجتماعی می‌توانند به خلق کمدی‌های مؤثرتر کمک کنند. مهم نیست که نویسنده یا کارگردان از نسل قدیم باشد یا جدید؛ آنچه اهمیت دارد، بهره‌گیری از نگاه و ایده‌های تازه است.»
چهل مرغ بلورین
علی‌میرزایی در پایان از پروژه جدید خود با عنوان «چهل مرغ بلورین» خبر داد که در مرحله جذب سرمایه‌گذار و اسپانسر قرار دارد. او درباره این فیلم می‌گوید: «این اثر نگاهی طنزآمیز به فقدان پیام‌های اخلاقی ساده در سینمای کنونی ایران دارد. در گذشته، فیلم‌ها حتی اگر ساده بودند، پیامی اخلاقی به مخاطب منتقل می‌کردند، اما امروز بسیاری از آثار نه سرگرم‌کننده‌اند و نه راهگشا.»
او همچنین از همکاری احتمالی با سام درخشانی و پژمان جمشیدی خبر داد و افزود: «دوست داشتم اثری مانند «پالتو شتری» بسازم که هم برای مخاطب عام جذاب باشد و هم از تجربه موفق زوج این دو بازیگر بهره ببرد. امیدوارم این پروژه بتواند تجربه‌های موفق گذشته را تکرار کند.»
مهدی علی‌میرزایی با نگاهی خوش‌بینانه به آینده سینمای کمدی، معتقد است که این ژانر با تکیه بر خلاقیت، شناخت جامعه و ریسک‌پذیری می‌تواند همچنان مخاطبان را به سالن‌های سینما بکشاند. او تأکید می‌کند که تغییرات در این حوزه، بیش از هر چیز، به خواست مخاطب و هوشمندی سازندگان بستگی دارد.
5959
