کروبی از ابتدای دهه چهل به عنوان یک طلبه جوان وارد حلقه شاگردان حاج آقا روح‌الله در قم می‌شود و از سال ۴۲ و بعد از ماجرای حمله به فیضیه و علنی شدن مخالفت آیت‌الله خمینی با شاه در زمره شاگردان انقلابی ایشان قرار می‌گیرد و وارد مبارزه علیه رژیم پهلوی می‌شود.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، محمدجواد حق‌شناس در روزنامه اعتماد نوشت: زندگی سیاسی مهدی کروبی را می‌توان در شش دوره اصلی بررسی کرد؛ هر دوره بازتاب‌دهنده تحول شخصیتی، سیاسی و اجتماعی اوست و نشان می‌دهد که چگونه یک روحانی و سیاست‌ورز می‌تواند با پایبندی به اصول، اصلاحات و عدالت، نقشی محوری در تاریخ سیاسی ایران ایفا کند.
دوره اول: ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ – روحانی مبارز علیه استبداد
کروبی از ابتدای دهه چهل به عنوان یک طلبه جوان وارد حلقه شاگردان حاج آقا روح‌الله در قم می‌شود و از سال ۴۲ و بعد از ماجرای حمله به فیضیه و علنی شدن مخالفت آیت‌الله خمینی با شاه در زمره شاگردان انقلابی ایشان قرار می‌گیرد و وارد مبارزه علیه رژیم پهلوی می‌شود. تحصیل در حوزه علمیه قم و ارتباط نزدیک با شاگردان امام خمینی، زمینه‌ای فراهم آورد تا او در نهضت انقلابی نقش فعال داشته باشد. بارها دستگیر و زندانی شد و این تجربه، پایه شخصیت سیاسی و تعهدش به اصول را شکل داد. پایان این دوره با آزادی وی از زندان و اوج‌گیری و پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ همراه شد و کروبی از یک روحانی مبارز، به سیاست‌ورزی فعال و مجرب در نظام نوپا تبدیل شد.
دوره دوم: ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۷ – مدیر انقلابی و حمایتگر از خانواده شهدا
پس از انقلاب، کروبی در نهادهای نوپای نظام حضور یافت، از جمله مسوولیت در بنیاد شهید و عضویت در دوره‌های اول، دوم و سوم مجلس شورای اسلامی که در سومین دوره به نایب‌رییسی مجلس رسیده و از رهبران موسوم به چپ در عرصه سیاسی شد. رسیدگی به خانواده‌های شهدا و ایثارگران و نمایندگی آیت‌الله خمینی در حج سرمایه اجتماعی بزرگی برای او فراهم کرد و در این دوران، به ویژه پس از رحلت بنیانگذار انقلاب و کوچ هاشمی به پاستور در جایگاه رییس انقلابی مجلس چپگرای سوم بیش از هر چیز، مدیری اجرایی و نزدیک به امام و بیت وی نشان داد. این دوره با تأسیس مجمع روحانیون مبارز در سال ۱۳۶۷ خاتمه یافت و او را به یک چهره سیاسی مستقل تبدیل کرد.
دوره سوم: ۱۳۶۷ تا ۱۳۸۳ – تشکیلات‌ساز و اصلاح‌طلب میانه‌رو
کروبی در این دوره، به عنوان دبیرکل مجمع روحانیون مبارز، نقش کلیدی در شکل‌گیری جریان اصلاحات داشت. حمایت او و مجمع از انتخابات دوم خرداد ۱۳۷۶ و فرستادن خاتمی به پاستور را باید اوج این دوره دانست، که حضور او را در مرکز سیاست تثبیت کرد. ریاست مجلس ششم، دفاع از آزادی مطبوعات و تلاش برای ایجاد توازن میان جریان اصلاحات و ساختار قدرت و حمایت از زندانیان سیاسی و گروه‌های مهجور اقلیت در کشور از شاخص‌ترین فعالیت‌های او در این دوره بود.
دوره چهارم: ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ – رهبر مستقل اصلاحات و مدافع عدالت
کروبی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۴ و ۱۳۸۸ شرکت کرد و با تأکید بر عدالت اجتماعی، حمایت از حقوق اقلیت‌ها و مبارزه با فساد، خود را به عنوان رهبر مستقل اصلاحات معرفی کرد. در همین دوران، او مجمع روحانیون مبارز را ترک و با کمک جمعی از یاران نزدیکش حزب اعتماد ملی را تأسیس کرد؛ حزبی حرفه‌ای و اصلاح‌طلب با سازمان‌دهی مدرن و فراگیر. همچنین انتشار روزنامه حرفه‌ای این حزب، در بیش از هزار شماره و دفاع از گروه‌های اقلیت و زندانیان سیاسی، از شاخص‌ترین فعالیت‌های او بود. اعتراضات پس از انتخابات ۱۳۸۸ و مواضع شجاعانه او در دفاع از حقوق مردم، جایگاه او را به نماد اخلاق و اصلاحات تبدیل کرد.
دوره پنجم: ۱۳۸۸ تا ۱۴۰۴ – نماد وجدان سیاسی و مدافع حقوق مردم
در طول سال‌های حصر، کروبی دسترسی به فعالیت مستقیم سیاسی نداشت، اما همچنان صدای دفاع از حقوق مردم و اصلاحات اخلاقی بود. حمایت از مظلومان و گروه‌های محروم، استمرار حضور در حافظه جامعه سیاسی و تثبیت جایگاه اخلاقی و اجتماعی و ایستادگی بر آرمان‌های بنیانگذار و رهبر انقلاب از ویژگی‌های بارز این دوره است. او با ایستادگی بر اصول، الگویی از وجدان سیاسی برای نسل‌های آینده شد.
دوره ششم: ۱۴۰۴ تا امروز- «برای ایران» و ادامه نقش‌آفرینی
در دوره کنونی، کروبی با محوریت «برای ایران» نقش‌آفرینی می‌کند. اگرچه قدرت اجرایی ندارد، اما همچنان به عنوان مشاور اخلاقی و سیاسی فعال است. حمایت از اصول اخلاقی، عدالت اجتماعی، نسل‌های جوان و اصلاحات میانه‌رو و تلاش برای کسب رضایت حداکثری جامعه، از شاخص‌ترین رویکردهای اوست. این دوره نشان می‌دهد که نقش‌آفرینی سیاسی می‌تواند فراتر از صحنه رسمی و قدرت اجرایی ادامه یابد.
جمع‌بندی و پیام تحلیلی
مهدی کروبی به عنوان یک ذخیره سیاسی و اجتماعی، نمونه‌ای از شخصیتی است که با ایستادن در جای درست تاریخ می‌تواند تکیه‌گاهی برای فعالان سیاسی و مردمی باشد که خواهان اصلاحات تدریجی، کسب رضایت حداکثری، حفظ آزادی و استقلال و بازگشت به جمهوری هستند.
مسیر او از مبارزه انقلابی تا اصلاحات میانه‌رو و ایستادگی اخلاقی، الهام‌بخش نسل‌های آینده است و نشان می‌دهد که شخصیت‌های پایبند به اصول، حتی بدون قدرت اجرایی، می‌توانند نقش محوری در آینده ایران و برای ماندگاری این سرزمین کهن ایفا کنند.
۲۵۹
