لوسیوس آپولیوس نویسنده رمان الاغ طلایی می‌خواسته به ما بگوید که مال دنیا مادۀ سُکرآوری است که آدمی را به جانور تبدیل می‌کند و تنها به یاری گل‌سرخ خرد است که می‌توان ماهیّت انسان را دوباره بازیافت.
محمد صالح علا – ضمیمه ادب و هنر روزنامه اطلاعات: همه می‌پندارند تنها حُسن الاغ بودن، داشتن گوش‌هایی دراز است. اما گاهی آن گوش‌های دراز، تنها علامت خریّت است. زیرا همین گوش‌ها اغلب موجب شده تا فرمان‌ها شنیده نشود.
رمان «الاغ طلایی»، اثر لوسیوس آپولیوس، نویسنده و فیلسوف رُمی سده دوم ترسایی است. الاغ طلایی، تنها کتاب این نویسنده است که به طور کامل، مشهور و ماندگار به دست ما رسیده است. الاغ طلایی و «ساتریکون» اثر پولوس، دو کتاب باقیمانده از رم باستان هستند.
این کتاب‌ها علاقه رُمیان به فنّ بیان و تأثیر آن در تاریخ داستان را ثابت می‌کند. هرچند هر دوی این کتاب‌ها بلند و جامع‌اند، اما الاغ طلایی از معدود کتاب‌های جهان در عصر باستان است که اصولاً از آن به عنوان رمان اولیه نام برده می‌شود. شیوه رمان‌نویسی در آن رعایت شده، خط داستانی مشخصی دارد.
«ویل دورانت» هم الاغ طلایی را قدیمی‌ترین رمان مشهور جهان دانسته که حتی از ساتریکون عجیب‌تر است و عنوان اصلی‌اش باززایی در کتاب تناسخ است. الاغ طلایی، داستان مرد جوانی به اسم لوسیوس است. او وارد جامعه شده، می‌خواهد حرکت خودش را در جامعه رُم از جایی آغاز کند. اما به بیراهه می‌رود. که در این زمان، جامعه رُم به جامعه‌ای فاسد تبدیل شده و در حال پوسیدن از درون است. فکر و ذکر تمام طبقات، پول و زمین و ثروت‌های بادآورده شده و به طور کلی تبلیغ غرایز، کار ایشان است.
لوسیوس الاغ طلایی در منتهای فساد و تباهی به وجود می‌آید و از وجود خویش در قالب الاغ طلایی دلزده می‌شود. البته شاید بهتر بود پیش‌تر می‌گفتم لوسیوس مردی است که روغنی جادویی بر خود مالیده؛ زیرا با همه وجود آرزو داشته به صورت پرنده درآید.
او هنگامی که روغن را به خود می‌مالد، تصادفاً به شکل خر درمی‌آید. نویسنده از اینجای داستان به بعد، به توصیف رنج و محنت‌های خر می‌پردازد. خری که دارای حس و شعور آدمی است و تنها مایه تسلی او گوش‌های درازی است که با آنها می‌تواند هر چیزی را بشنود؛ حتی اگر از راه دور باشد.
به او می‌گویند اگر گل‌سرخی پیدا کند و آن را بخورد، به شکل انسان درمی‌آید. و او برای رسیدن به گل‌سرخ، تلاش‌ها می‌کند. در همان حین، او تغییر و تبدیل‌های زیادی در عالم خریت می‌یابد. تا این که با مداخله ایزدبانوی ایسیس، موفق می‌شود از این وضعیت خر بودن نجات پیدا کند.
منتقدین قدیمی رمان نوشته‌اند که هرگز کتابی با این همه مطالب بی‌معنی و مزخرف که در یک‌جا جمع شده باشد، دیده نشده! نویسنده، همه سبک‌ها را تجربه کرده و با علاقه، الفاظ را با جناس و سجع آراسته و با عبارات زیبای عامیانه و مردم‌فریب، تصغیرهای عاطفی و نثر موزون، خواننده را مسحور می‌کند.
او در رمان الاغ طلایی می‌خواسته به ما بگوید که مال دنیا مادۀ سُکرآوری است که آدمی را به جانور تبدیل می‌کند و تنها به یاری گل‌سرخ خرد است که می‌توان ماهیّت انسان را دوباره بازیافت.
