مطابق با روایت صارمی، نهادهای قضایی و نظامی در جریان بازجویی‌ها و پیش از برگزاری دادگاه نظامی، به متهمان پرونده از جمله طیب حاج رضایی، پیشنهاد صریحی ارائه کردند…
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل ازپایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ طیب حاج‌رضایی از برجسته‌ترین چهره‌های شاخص مردمی در تهران دهه‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ به شمار می‌آید. جایگاه او در حافظه تاریخی جامعه شهر تهران صرفا محدود به یک فرد شناخته‌شده در میان گروه‌های محلی و میدان‌دارهای آن دوران نیست، بلکه در پیوند مستقیم با تحولات سیاسی، اجتماعی و مذهبی دهه ۱۳۴۰ قرار دارد. حضور او در رخدادهای منتهی به قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و سرنوشت قضایی‌اش پس از آن، طیب حاج رضایی را از یک چهره محلی به یکی از نمادهای برخورد حکومت پهلوی با نیروهای مردمی و مذهبی تبدیل کرد.
براساس اسناد موجود ازجمله اظهارات سرهنگ جواد صارمی، وکیل‌مدافع در پرونده وقایع ۱۵ خرداد، محاکمه طیب حاج‌رضایی و هم‌پرونده‌ای‌های او را می‌توان نمونه‌ای از دادرسی‌های سیاسی در چارچوب نظام قضایی ـ نظامی رژیم پهلوی دانست. ساختار این محاکمه از منظر شکلی و محتوایی با معیارهای دادرسی عادلانه منطبق نبود؛ از دخالت مستقیم نهادهای امنیتی در روند بازجویی و صدور کیفرخواست، و جهت‌گیری آشکار دادستانی در راستای اثبات اتهامات سیاسی و نه بررسی واقعیات پرونده.
مطابق با روایت صارمی، نهادهای قضایی و نظامی در جریان بازجویی‌ها و پیش از برگزاری دادگاه نظامی، به متهمان پرونده از جمله طیب حاج‌رضایی، پیشنهاد صریحی ارائه کردند: در صورتی که در جلسات دادگاه اعلام کنند که علما، و به‌ویژه امام خمینی(ره) آنان را به شرکت در اعتراضات مردمی و اقدام علیه حکومت تحریک کرده‌اند، از اعدام نجات پیدا کرده و رهایی خواهند یافت.
این پیشنهاد آشکارا نشان می‌دهد که هدف اصلی محاکمه نه کشف حقیقت، بلکه انتساب مسئولیت اعتراضات مردمی به رهبران مذهبی بود تا از این طریق، رژیم بتواند مشروعیت سیاسی و اجتماعی سرکوب را برای افکار عمومی توجیه کند.
با وجود فشارهای گسترده و تهدیدهای مکرر، براساس همین اسناد، طیب حاج‌رضایی از پذیرش این پیشنهاد خودداری کرد. او در هیچ‌یک از مراحل محاکمه حاضر نشد اظهاراتی بر خلاف واقعیت بیان کند یا نقش علما را در تحریک و سازمان‌دهی اعتراضات تأیید نماید.
متن سند
موضوع: اظهارات مردم درباره طیب معدوم
تاریخ گزارش: ۱۳۴۲/۸/۲۶
سرهنگ بازنشسته جواد صارمی ساکن چالهرز شمیرانات و رئیس انجمن آن محل که وکیل‌مدافع محرکین وقایع ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در دادگاه نظامی بوده در یک جلسه خصوصی اظهار داشته طیب واقعا مرد بود. هیچ‌یک از رجال ما شهامت و مردانگی او را ندارند. این مرد تا پای جانش ایستاد و نخواست غیر از واقع سخن بگوید. از سرهنگ صارمی سؤال می‌شود مگر چه امر غیرواقعی را از او توقع داشتند که نگفته است به علاوه او گذشته از تحریکاتی که در وقایع ۱۵ خرداد اعمال نموده مکافات اعمال گذشته خود را هم می‌بایستی ببیند. نامبرده در جواب اظهار داشته شما اگر اسراری را می‌دانستید حتما برایش غصه می‌خوردید و اضافه نموده به طیب و دوستانش فشار آورده بودند که در محکمه بگویند علما و مخصوصا خمینی ما را وادار به چنین اعمالی نموده‌اند تا در جلسات علنی به استناد این اظهارات از تقصیرات شما کاسته و به مجازات خیلی خفیفی محکوم شوید و الا مرگ در انتظار شماست. ولی این مرد و سایرین که واقعا جوانمرد بودند نخواستند زیر بار حرف غیرواقع بروند و سپس مطالب پراکنده دیگری نیز از جریان دادگاه محرکین ۱۵ خرداد در همین زمینه بیان نموده است. یکی دیگر از وکلای مدافعین اظهار می‌کرد مجازات معموله و بر علیه دو نفر معدومین را فقط می‌بایستی اسمش را سیاست گذارد نه قضاوت بنا بر این طیب و حاجی‌رضایی شخصا خیلی کوچکتر از آن بوده‌اند که قربانی سیاست شوند.
۲۵۹
