در مراسم اهدای جوایز «دومین جشنواره بین‌المللی تاج سامان» که شب گذشته در پایتخت جمهوری تاجیکستان برگزار شد، «ماهی در قلاب» دو جایزه گرفت: «جایزه بزرگ جشنواره برای بهترین فیلم هنری» به محی‌الدین مظفر، کارگردان تاجیکستانی اثر اهدا شد و «جایزه بهترین آهنگساز» نیز به فردین خلعتبری، موسیقیدان ایرانی، برای ساخت موسیقی آن اختصاص یافت.
به گزارش ایرانی مگ ، پس‌از موفقیت فیلم سینمایی «ماهی در قلاب» با شرکت در بخش بین‌الملل «سی‌وهفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان» در ایران و دریافت «جایزه ویژه دبیر» این جشنواره، اثر جدید محی‌الدین مظفر در «دومین جشنواره بین‌المللی فیلم تاج سامان» نیز در بخش مسابقه فیلم‌های بلند پذیرفته شد و با ۱۵ فیلم بلند دیگر از کشورهای روسیه، ایران، هند، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، بلاروس، مولداوی، اندونزی و مغولستان رقابت کرد.
در اختتامیه جشنواره «تاج سامان» که یکشنبه‌شب، ۲۷ مهر، در مجموعه تئاتر دولتی صدرالدین عینی شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، برگزار شد، «جایزه بزرگ جشنواره تاج سامان برای بهترین فیلم هنری» جشنواره به محی‌الدین مظفر، کارگردان فیلم سینمایی «ماهی در قلاب» و جایزه «بهترین آهنگساز» برای ساخت موسیقی این فیلم، به فردین خلعتبری رسید؛ فیلمی که به تهیه‌کنندگی مشترک محی‌الدین مظفر و امیر تاجیک، بر اساس فیلم‌نامه‌ای از بختیار کریم‌اف و با مشارکت شبکه آی‌فیلم معاونت برون‌مرزی صداوسیما و سرمایه‌گذاران ایرانی و تاجیکستانی ساخته شده است.
در این مراسم سینماگرانی از ایران، بلاروس، آذربایجان، ازبکستان، قرقیزستان، روسیه، مهمانان و مخاطبان سینمای تاجیکستان حضور داشتند.
رونمایی تاجیکستانِ «ماهی در قلاب» نیز شامگاه شنبه ۲۶ خرداد در کاخ نوروز شهر دوشنبه برگزار شد. در این مراسم مقامات حوزه فرهنگ و هنر تاجیکستان، سفیر ایران در این کشور، هنرمندان و سینماگران و اصحاب رسانه جمهوری تاجیکستان و نمایندگان رسانه‌های خارجی مقیم دوشنبه حضور داشتند.
همچنین پیش از آن، عوامل تولید این اثر، با نمایش فیلم سینمایی «ماهی در قلاب» در بخش مسابقه فیلم‌های بلند «دومین جشنواره بین‌المللی فیلم تاج سامان» که در این دوره با شعار «تاریخ اعتلای تاجیکان» برگزار شد، طی نشست رسانه‌ای با حضور نمایندگان رسانه‌های تاجیکستانی و خارجی، به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ گفتند.
اثری ورای کلیشه‌های معمول رابطه مادر و فرزند
احسان کاوه، تهیه‌کننده ارشد فیلم سینمایی «ماهی در قلاب» و مدیر شبکه آی‌فیلم در جریان این نشست بیان کرد: «این اثر با مشارکت هنرمندان و متخصصان و فیلمسازان دو کشور ایران و تاجیکستان تولید شده و امیدواریم که کشورهای مختلف در رویدادها و جشنواره‌های گوناگون آن را ببینند و این اثر بدرخشد. آرزوی ما این است که این گام نخست در کارهای فرهنگی و تولیدات مشترک بین دو کشور ایران و تاجیکستان تداوم پیدا کند و در آینده شاهد تولیدات بیشتری از این دست باشیم.»
در بخش دیگری از این نشست، مرتضی شمسی، مدیر شبکه سحر و مدیر وقت شبکه آی‌فیلم در زمان طرح ایده و ساخت فیلم «ماهی در قلاب»، عنوان کرد: «از نظر من چگونگی شکل گرفتن این فیلم، به خودی خود می‌تواند یک فیلم سینمایی باشد. کار قبلی محی‌الدین مظفر را در جشنواره فیلم فجر دیده بودم. این اثر مرا یاد کارهای مرحوم کیارستمی و بعضی از بزرگان سینمای ایران می‌انداخت. او را همان زمان دیدم و ایده را مطرح کرد؛ ایده‌ای انسانی که از کلیشه‌های متعارف که همیشه مادر است که برای فرزند فداکاری می‌کند، فاصله زیادی داشت. «ماهی در قلاب» جزو معدود کارهایی است که در آن فرزند فداکاری می‌کند و از حق خودش که در آغوش مادر بودن است، برای ادامه زندگی مادر، گذشت می‌کند. این برای من خیلی زیبا و جذاب بود. برای همین، پس از نگارش فیلم‌نامه، ما با کمک بخش خصوصی در ایران، تولید این کار را در یکی از شهرهای کوچک اطراف خجند آغاز کردیم.»
او ادامه داد: «این اثر از معدود فیلم‌هایی است که حتی ملیت هم در فهم مضمون آن مطرح نیست. یک آلمانی، ژاپنی و … هم از دیدنش لذت می‌برد. هر کس با هر قومیتی با تماشای این فیلم می‌تواند با حس خودش مضمون آن را درک کند. مهم‌ترین نکته فیلم این است که کاملاً تاجیکی و پایبند به فرهنگ بومی کشور تاجیکستان است.»
سینما راهی جز بازگشت به تقویت ارزش‌های خانواده ندارد
همچنین حسین همدانی‌زاده، یکی از تهیه‌کنندگان ارشد فیلم سینمایی «ماهی در قلاب» و رئیس هیئت‌مدیره هلدینگ سیکاپ، عنوان کرد: «مضامینی که دنیای امروز به آن نیاز دارد، اخلاقیات و توجه به بنیاد خانواده است؛ درحالی‌که آنچه سرمایه‌گذاران در حوزه صنعت فیلم و سینما به آن می‌پردازند، بیشتر ژانرهای اکشن، تخیلی، فیلم‌های عاشقانه و… است که گاه عمقی ندارند؛ یعنی محتوایشان تأثیری در جوامع ندارد. تأثیری که برخی از آن‌ها به‌ویژه در دنیای غرب دارد و می‌بینیم، آن است که بنیاد خانواده در این آثار روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شود. درحالی‌که این باور و اعتقاد را باید همه داشته باشیم که کار اخلاق‌مدار، توجه به بنیاد خانواده، توجه به ارزش‌های انسانی و اصلاحاتی که ما می‌توانیم در رفتار و رویکردمان داشته باشیم، باید در آینه هنر و فیلم‌های سینمایی انعکاس پیدا کند. باید مفاهیم ارزشمند را جذاب ارائه کنیم و فضا را برای افراد مختلف فراهم کنیم تا این‌گونه آثار را دنبال کنند. شاید در وهله اول نگاهی وجود داشته باشد که بگویند ورود به این حوزه از سینما خیلی اقتصادی نیست؛ اما معتقدم انسان فطرت پاکی دارد و خانواده‌ها نیاز دارند که در فضای سالم و ارزشمند زندگی کنند و فیلم «ماهی در قلاب» این موضوع را به‌خوبی دنبال می‌کند.»
او اضافه کرد: «نقش پدر و مادر و نیاز به ارتباط با خانواده و والدین در این فیلم به خوبی احساس و درک شد. موضوعات اخلاقی که در جوامع غربی گاه نفی می‌شود، به‌خوبی به تصویر کشیده شد و عمق تأثیرات منفی هر نگاهی جز این در زندگی نشان داده شده است. احساس می‌کنم آینده سینما در دنیا هم ناگزیر به‌سمت سینمای خانواده، خلق و توجه به ارزش‌های انسانی پیش خواهد رفت و راهی جز این باقی نمی‌ماند.»
سپس فاطمه جواهرساز، مدیر امور بین‌الملل و بازاریابی فیلم اظهار کرد: «با فیلم سینمایی «ماهی در قلاب»، مسیر فرهنگی جدیدی بین ایران و تاجیکستان باز شد. شاید این مسیر قبلاً وجود داشت؛ ولی با حضور محی‌الدین مظفر و ساخته شدن این فیلم توسط سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و با همکاری شرکت سیکاپ در بخش خصوصی، این مسیر هموارتر شد تا زمینه‌ساز همکاری‌های بیشتری میان ایران و تاجیکستان شود.»
هنرمندان ایرانی «ماهی در قلاب» را به کمال رساندند
محی‌الدین مظفر، تهیه‌کننده و کارگردان «ماهی در قلاب»، نیز گفت: «نزدیک ۱۵ سال است که در سینما کار می‌کنم و خدا را شکر، در سطح بین‌المللی با روس‌ها، قزاق‌ها و قرقیزها هم کار کرده‌ام که همه خوب بوده است؛ اما همکاری‌ای که با دوستانم در ایران شکل گرفت، برای من کاملاً فرق می‌کرد. مشکلات فرهنگی و ارزشی کمتری داشتیم و بحث خارجی و بیگانگی در آن نبود. در ایران بهترین تدوینگر، سرمایه‌گذار، صداگذار و آهنگساز را داشتیم که در همه سمت‌ها، متخصص و درجه یک بودند؛ کمااینکه موسیقی فردین خلعتبری، فیلم را دوباره جان بخشید و دیگر هنرمندان ایرانی همکارمان نیز بر ارزش‌های کار بسیار افزودند. درواقع، پشت این فیلم، روح و محبت واقعی میان دو کشور جاری است.»
کاوه، مدیر شبکه آی‌فیلم، درباره ارتباطات ایران و تاجیکستان خاطرنشان کرد: «دو کشور ایران و تاجیکستان مثل دو برادر از یک مادرند که سال‌ها دور از هم قرار گرفته‌اند. درباره خودم باید بگویم با اینکه اولین باری است که به شهر دوشنبه می‌آیم، به هر طرف که نگاه می‌کنم، احساس غریبگی نمی‌کنم و اولین بار است که در جایی غیر از کشورم این حس را دارم. به همین خاطر می‌توانم بگویم واقعاً این حس هم‌وطن بودن را با تمام وجود درک می‌کنم. ازاین‌رو، مطمئنم ارزش‌های فرهنگی و زیبایی‌هایی که در رفتار انسان‌ها در این فیلم می‌بینیم نیز برای ایرانیان بسیار آشناست. شاید به همین دلیل بود که آقای شمسی وقتی که مدیر شبکه آی‌فیلم بودند، این گوهر را درون این ایده کشف و تقویت کردند و آقای همدانی‌زاده نیز سرمایه‌گذاری روی این پروژه را پذیرفتند. می‌دانیم که برای بخش خصوصی مهم است پولی که روی یک فیلم سرمایه‌گذاری می‌کند، برگردد؛ ولی سرمایه‌گذار خصوصی، یک فیلم جاده‌ای را که شاید به‌ظاهر در گیشه و فروش خیلی موفق به نظر نرسد، انتخاب کرد که بسیار ارزشمند و جالب‌توجه است و ریشه در ارزش‌های فیلم و نوع نگاه فرهنگی سیکاپ دارد.»
او افزود: «در تمام دنیا، سینمایی که بخواهد به هر قیمتی از مخاطبش پول بگیرد و با نمایش صحنه‌هایی که لذت آنی و لحظه‌ای به مخاطب می‌دهد، درآمد کسب کند، روزبه‌روز رواج بیشتری پیدا می‌کند. نمی‌خواهم بگویم الزاماً فیلم‌های بدی هستند؛ اما بسیار پیش می‌آید که یک کمدی که لحظه‌ای خنده می‌آورد یا فیلم رمانتیکی که لحظه‌ای قلب‌ها را می‌لرزاند یا فیلم ترسناکی که لحظه‌ای هیجان را در ما به وجود می‌آورد؛ همه بعد از تمام شدن فیلم، روشن شدن چراغ و تابش نورهای دیگر بر پرده، مثل همان فیلم محو می‌شوند. اما سینمایی که داستانش در ذهن می‌ماند، انسان را درگیر می‌کند و هر انسانی را به یاد مادر و خانواده‌اش می‌اندازد؛ حامل لحظاتی است که در ذهن می‌ماند.»
کاوه ادامه داد: «سینمای ایران نیز مستثنا نیست. در کنار همه ژانرها و آثار مختلف تولیدشده، ما در دهه ۶۰ و ۷۰ خورشیدی در ایران فیلم‌های زیادی با این مضامین و محتوا از کارگردانان بزرگی داشتیم که نه‌تنها در ایران مؤثر بودند، که در تمام جهان درخشیدند. اما رفته‌رفته این نوع از فیلم‌ها در سینمای ایران هم کم‌رنگ می‌شود و وظیفه ما در رسانه‌ها چه در تاجیکستان چه در ایران، این است که این لحظات به‌یادماندنی را بیشتر تأکید و یادآوری کنیم؛ زیرا این سینمای فرهنگ‌ساز است که به‌یادماندنی است، لحظات زودگذر ندارد و در ذهن‌ها می‌ماند. البته این وظیفه همه ماست که دست به دست هم دهیم تا چنین فیلمی به درآمد هم برسد؛ زیرا اگر در چرخه طبیعی اقتصاد سینما قرار نگیرد، گرایش به تولید چنین آثاری به‌مرور کم‌رنگ می‌شود.»
سینمای شرق با داستان‌های انسانی شناخته می‌شود
مرتضی شمسی نیز در بخش دیگری، با اشاره به جایزه‌ای که «ماهی در قلاب» از جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان در اصفهان گرفت، بیان کرد: «این فیلم، اثری انسانی، عاری از خشونت و کاملاً خانوادگی است و اولین گام را با دریافت جایزه ویژه دبیر این جشنواره، خوب و موفق برداشت.»
او خطاب به سینماگران تاجیکستانی گفت: «امیدواریم این نگاه ناب انسانی را در تولیداتتان دنبال و در فیلمسازان تربیت کنید تا ادامه یابد. سینمای ایران با این نوع فیلم‌ها شناخته شد و جهانِ امروز دنبال این نگاه انسانی است.»
در بخش دیگری هم محی‌الدین مظفر بیان کرد: «برای ساخت این فیلم بیش از ۱۵ بار به ایران رفتم و هربار تلاش می‌کردم که با مردم زیاد صحبت کنم، بازارها را می‌گشتم و… . وقتی با زبان تاجیکی حرف می‌زدم، می‌گفتند تو افغانستانی هستی؟ و من می‌گفتم اگر شما زبان رودکی را می‌دانید، پس زبان یکدیگر را می‌دانیم. فهمیدم که ما مردم دو کشور کم از هم خبر داریم و چه خوب است که به پیوند دیرینمان بازگردیم.»
در ادامه، احسان کاوه اظهار کرد: «شاید تا همین ۱۰۰ سال پیش رواج و گستردگی تکلم به زبان فارسی این‌گونه نبود و گستره وسیعی از آسیای میانه و شبه‌قاره هند به فارسی حرف می‌زدند و در هندوستان روی دیوارها اشعار به فارسی نوشته شده بود؛ اما بیگانگان نخواستند این زبان در آنجا رایج باشد. روش آنان این است که اول از همه رسم‌الخط را عوض می‌کنند، بعد کم‌کم کلمات بیگانه را وارد زبان می‌کنند و بعد در مدارس و کتاب‌های درسی دست می‌برند و در نهایت آدم‌ها به خودشان می‌آیند و می‌بینند که دیگر همدیگر را نمی‌شناسند. این اتفاق برای خیلی از کشورها افتاد. ما باید تلاش کنیم هر آن چیزی که خراب شده، دوباره ساخته شود؛ رسم‌الخط یکسان، خارج شدن کلمات بیگانه‌ای که در فارسی ایران و تاجیکستان وارد شده و… . امیدواریم که نه‌فقط درزمینه سینما، بلکه در همه کارهای فرهنگی مثل گذشته، به یکدیگر نزدیک شویم و همکاری‌ها بیشتر شود.»
قهرمانان تمدن و فرهنگ پارسی را به جهانیان بشناسانیم
مرتضی شمسی نیز مطرح کرد: «یکی از مسائل مهم این است که تلاش نکرده‌ایم قهرمانان مشترک حوزه تمدنی واحدمان را به دنیا معرفی کنیم. وقتی نتوانستیم این کار را کنیم، انتظار برداشت چه داریم؟ یک بخش مهم در این فرایند، سینماگران تاجیک هستند که باید این‌ها را معرفی کنند و ما هم کمک کنیم. تمدن دنیا برمبنای قهرمانان و شعرا می‌چرخد. وقتی۹۰ درصد مردم تاجیکستان نمی‌توانند آثار فاخر خودشان را بخوانند، یعنی جدا شدن از آن تمدن. به‌نظرم آموزش خط نیاکان باید در مدارس تاجیکستان ادامه پیدا کند و اهمیت آن پررنگ شود. ما اولین مستند درباره خط نیاکان را در شبکه آی‌فیلم ساختیم و پخش کردیم تا همین نکات را بگوییم.»
او نقش اصحاب رسانه را به قدری مهم دانست که می‌تواند در نزدیک شدن سیاست و فرهنگ اثرگذار باشد.
همچنین حسین همدانی‌زاده نیز با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری‌های فرهنگی، گفت: «امروزه، دنیا دنیای جذابیت‌هاست. ما با تکیه بر جذابیت است که می‌توانیم کار اقتصادی انجام دهیم. وقتی من به تاجیکستان می‌آیم و فارسی صحبت می‌کنم، برایم جذاب و شیرین است. باید از خودمان بپرسیم که ما چقدر برای فارسی‌زبانان در دنیا برنامه و فیلم تولید کردیم؟ ایران، تاجیکستان، افغانستان فارسی‌زبان هستند؛ اما گستره فارسی‌زبانان بیشتر از این است. وقتی به این جذابیت درست توجه کنیم و در عمق مفاهیم فرهنگی، تمدنی و خانوادگی دقیق شویم و در یک فیلم به نمایش بگذاریم، کار درست را انجام داده‌ایم. البته هر کاری که ما انجام دهیم، لزوماً موفق نمی‌شود و کار نیکو کردن از پُر کردن است.
محی‌الدین مظفر یادآور شد: سینما فقط درآمد مادی نیست، آینده‌سازی و فرهنگ‌سازی است.»
همدانی‌زاده خاطرنشان کرد: «ما موضوعی در حوزه استراتژی و بازار به عنوان بررسی رفتار مصرف‌کننده داریم که کتاب‌هایی درباره‌اش نوشته شده است. مردم تاجیکستان فرهیخته، بافرهنگ و عاطفی‌اند. باید این نگاه را بشناسیم و این خوراک را به درستی معرفی کنیم تا علاقه برای مصرف آن ایجاد شود و همه این‌ها در حالی است که کار تولید فیلم‌های اجتماعی، خانوادگی و موضوعات انسانی، در دنیای امروز سخت شده است.»
مدیر شبکه آی‌فیلم در بخش دیگری از این نشست گفت: «ما الان در ایران هم یک مشکل داریم که خیلی از فیلم‌هایی که ساخته می‌شود، مناسب پرده سینما نیست. یعنی عمده یک فیلم در نماهای مدیوم شات و مدیوم کلوزآپ است که مناسب پرده سینما نیست. پرده سینما باید نقطه نقطه پر شود و چه چیزی بهتر از مناظر زیبا، نماهای باز و اکستریم لانگ شات که در موبایل و تلویزیون قابل دیدن نیست. وقتی این‌ها نمایش داده شود و شما در سالن سینما باشید و یک پرده بزرگ شما را به این مناظر دعوت کند، حتما تأثیر می‌گذارد و «ماهی در قلاب» با نمایش تصاویر طبیعت زیبای تاجیکستان چنین ویژگی‌ای را داراست.»
فیلم سینمایی «ماهی در قلاب» که در خلاصه‌اش آمده است: «شاید گمان کنی ماهیِ در قلاب همیشه اسیر دست ماهیگیر است، غافل از آن که دریا گاهی کلید آزادی را به کودکی بی‌نام می‌بخشد»، ۳۰ شهریور در تهران و با حضور رئیس سازمان صداوسیما، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سفیر تاجیکستان در ایران و جمعی از هنرمندان ایرانی، مدیران و کارکنان صداوسیما رونمایی شد و نخستین اکران جهانی‌اش را در روزهای نخستینِ مهرماه در جریان جشنواره بین‌المللی اشلینگل آلمان تجربه کرد.
نقش‌های اصلی این اثر را خورشید مصطفی‌اف و سیاره صفراُوا، دو بازیگر مطرح تاجیکستانی ایفا کرده‌اند و کارگردان، عبدالله عبدالرحیم‌زاده، استعداد نوجوان بازیگری تاجیکستان را برای نخستین‌بار در این فیلم معرفی و پس‌از جست‌وجو در ۴۲ مرکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست در تاجیکستان و گرفتن تست بازیگری از بیش از ۱۸۰۰ کودک در این مراکز انتخاب کرده است.
عوامل تولید «ماهی در قلاب» عمدتاً تاجیکستانی‌اند و مراحل پساتولید آن نظیر تدوین، صداگذاری، آهنگسازی، اصلاح رنگ و نور و… به‌دست هنرمندان ایرانی انجام شده است.
دیگر عوامل فیلم عبارت‌اند از تهیه‌کنندگان ارشد: احسان کاوه، حمیدرضا روحانی، حسین همدانی‌زاده؛ مشارکت‌کنندگان: شبکه آی‌فیلم معاونت برون‌مرزی صداوسیما و شرکت شتاب‌دهنده سیکاپ (از ایران) و شرکت‌های فیلم‌سازی داو و تاجیک فیلم (از تاجیکستان)؛ کارگردان هنری: والری آخودوف، مدیر فیلم‌برداری: آندری فدوتوف؛ تدوینگر: عماد خدابخش، آهنگساز: فردین خلعتبری؛ صداگذار: آرش قاسمی؛ طراح صحنه و دکور: لطفلو نیاماتوف؛ چهره‌پرداز: منیژه خولوا؛ مدیر صحنه: فریدون مظفرزاده؛ سرپرست جلوه‌های ویژه: تهمینه اذکاری؛ امور بین‌الملل و بازاریابی: فاطمه جواهرساز؛ مشاور رسانه‌ای: شیدا اسلامی.
۵۹۲۴۴
