بررسی روند دستیابی فرمانروایان قفقاز به قدرت سیاسی نشان می‌دهد که در قفقازِ دوره باستان تنها دودمان‌هایی به قدرت می‌رسیدند، یا مشروعیت فرمانروایی را به دست می‌آوردند که هم‌تبار شاهنشاهان ایران بودند.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از عصر ایران، با کتاب امروز به سرزمین باستانی قفقاز می‌رویم تا از رهگذر شناخت حکومت‌های محلی قفقاز در دوره باستان، پیوند تاریخی آن با ایران فرهنگ‌ساز و تمدن‌آفرین را مرور کنیم. سرزمینی که روزی زادگاه شاعری چون نظامی گنجی بوده است و تا ابد در پرتوی زرین زبان فارسی.
کتاب «تبارشناسی فرمانروایی‌های قفقاز در دوران باستان – هخامنشی، اشکانی، ساسانی» تالیف دکتر علی علی‌بابایی درمنی که در سی‌وهشتمین جایزه کتاب سال ایران به عنوان شایسته تقدیر شناخته شد، با بهره‌گیری از تمامی منابع موجود تاریخی که به نوعی در ارتباط با سرزمین قفقاز در دوره باستان است، تبار فرمانروایان قفقاز و ساخت فرهنگی و اجتماعی حکومت‌های محلی قفقاز در این دوره را مورد نقد و بررسی قرار داده و به‌خوبی جایگاه فرهنگی ایران در این اقلیم را تصویر کرده است.
این کتاب که می‌توان آن را بخشی از «تاریخ ایران باستان» دانست، در برگیرنده دوران تاریخی است که در آن، به دنبال فروپاشی فرمانروایی هخامنشیان و پایان یافتن فرآیند پدیدار شدن قوم‌های قفقازی در سده سوم و دوم پیش از میلاد، فرمانروایی‌های اُرُنتیان و فارنابازیان که تباری هخامنشی داشتند، در ارمنستان و گرجستان به قدرت رسیدند.
در مقدمه کتاب «تبارشناسی فرمانروایی‌های قفقاز در دوران باستان» پس از بیان کلیات پژوهش، منابع تاریخی در پنج قسمتِ منابع گرجی، منابع ارمنی، منابع یونانی و یونانی، روایت‌های پهلوی و کتیبه‌های ایرانی و منابع اسلامی بیان شده، و بعد از نقد این منابع درنهایت به معرفی پژوهش‌های نوین در مورد تاریخ قفقاز در دوره باستان آمده است.
فصل نخست به بیان کلیاتی در مورد نام و جغرافیای قفقاز اختصاص یافته و سپس پیشینه و تبار حکومت‌های محلی ارنتیان و آرتاشسیان ارمنستان و فارنابازیان گرجستان مطالعه شده است.
در فصل دوم در مورد حکومت‌های محلی اشکانی‌تبار و ساسانی‌تبار قفقاز سخن گفته شده است. در فصل سوم ساختار سیاسی حکومت‌های محلی قفقاز در دوره باستان پژوهش می‌شود.
در این بخش نقش اشراف قفقازی را در حکومت‌های محلی قفقاز و مناصبی که توسط آن‌ها اداره می‌شد، تحلیل شده است. سپس صفحاتی خواندنی به نام نگاهی به جامعه قفقاز در دوره باستان آمده است.
در فصل چهارم و پایانی کتاب، تاثیر حکومت‌های محلی قفقاز در دوره باستان بر ساختار فرهنگی آن سرزمین تحلیل شده است. در این فصل شاخصه‌های مهم فرهنگی از جمله، تاریخ‌نگاری، دین و آثار باستانی قفقاز ملاحظه شده است.
در این راستا، نمادهای سیاسی- فرهنگی‌ای که شاهان قفقاز به منظور کسب مشروعیت از آن سود می‌برده‌اند، نیز مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش همچنین بازتاب فرهنگ و نوع زندگی فرمانروایان قفقاز در دوره باستان را بر فرهنگ مادی و معنوی مردم قفقاز در دوره باستان مورد کاوش قرار می دهد.
در فرازی از کتاب می‌خوانیم که در سده سوم پیش از میلاد در ایران، اشکانیان قدرت را در دست گرفتند. نزدیک به سه سده پس از آغاز فرمانروایی اشکانیان ایران، فرمانروایانی از تبار اشکانی در صحنه سیاسی قفقار پدیدار شدند. پس از آن‌ها نیز در سده سوم میلادی، با به قدرت رسیدن ساسانیان در ایران، پس از چندی، فرمانروایانی با تبار ساسانی در قفقاز به قدرت رسیدند.
بررسی روند دستیابی این فرمانروایی‌ها در قفقاز به قدرت سیاسی نشان می دهد که در قفقازِ دوره باستان تنها دودمان‌هایی به قدرت می‌رسیدند، یا مشروعیت فرمانروایی را به دست می‌آوردند که هم‌تبار شاهنشاهان ایران بودند.
درواقع در نگارش تاریخ دوران باستان ایران، نمی‌توان نهاد فرمانروایی را در قفقاز جدا از نهاد همانند آن در ایران باستان تعریف کرد. به دیگر سخن نهاد فرمانروایی در قفقاز دوره باستان را می‌توان از سرشت شاهنشاهی‌های ایران در دوره باستان دانست.
کتاب «تبارشناسی فرمانروایی‌های قفقاز در دوران باستان -هخامنشی، اشکانی، ساسانی» تالیف دکتر علی علی‌بابایی درمنی در ۵۳۸ صفحه از سوی انتشارات هزار کرمان رهسپار بازار کتاب شده است.
۲۵۹
